Worancha ወራንቻ

አና ጐሜዝ ከኢትዮጵያ ከፍተኛ ባለሥልጣናት ጋር ገንቢና ግልጽ ውይይቶችን አደረግኩ አሉ ከዘጠኝ ዓመት በፊት በተካሄደው የግንቦት 1997ቱ ምርጫ የአውሮፓ ኅብረትን በመወከል የምርጫ ታዛቢ የነበሩት ፖርቱጋላዊቷ አና ጐሜዝ በሰብዓዊ መብት አያያዝ ላይ ከኢትዮጵያ ከፍተኛ ባለሥልጣናት ጋር መነጋገራቸውን ገለጹ፡፡ ዛሬ በሚጠናቀቀው የአፍሪካ፣ የካሪቢያን፣ የፓስፊክና የአውሮፓ ኅብረት የጋራ የፓርላማ 26ኛ መደበኛ ስብሰባ ላይ ለመካፈል አዲስ አበባ የመጡት አና ጐሜዝ፣ በአዲስ አበባ በነበራቸው ቆይታ ከኢትዮጵያ መንግሥት ባለሥልጣናት ጋር ገንቢና ግልጽ ውይይቶችን ማድረጋቸውን ለሪፖርተር ገልጸዋል፡፡ የጋራ ስብሰባው ላይ ለመካፈል ወደ አዲስ አበባ የመጡት የአውሮፓ ኅብረት ፓርላማ አባልና በኢትዮጵያ መንግሥት ላይ ከፍተኛ ትችት በመሰንዘር የሚታወቁት አና ጐሜዝ፣ ወደ ኢትዮጵያ ለመግባት ምንም ዓይነት የቪዛ ችግር እንዳልገጠማቸው ገልጸው ይህም አዲስ ዓይነት የፖለቲካ አተያይ እየተፈጠረ መሆኑን ያሳያል ብለዋል፡፡ ምንም እንኳን ከጠቅላይ ሚኒስትር መለስ ዜናዊ ሕልፈት በኋላ በኢትዮጵያ የተለየ የፖለቲካ አተያይ አለ ያሉት አና ጐሜዝ፣ አጠቃላይ የፖለቲካው ምህዳር ግን ከ1997ቱ ምርጫ ወቅት ከነበረው ጋር ሲነፃፀር የባሰ ነው የሚል አመለካከት አላቸው፡፡ «ከ1997 ምርጫ ቀደም ብሎ ተስፋ ይታይበት የነበረው የኢትዮጵያ ፖለቲካ፣ ምህዳር በምርጫው ምክንያት በተፈጠረው ቀውስ ከምርጫው በፊት ወደነበረበት አስከፊ ሁኔታ ተመልሷል፤» በማለት መንግሥትን ተችተዋል፡፡ ለዚህም እንደ መከራከሪያ የሚያነሱት ከምርጫው በኋላ የወጡትን ሕጐች በምሳሌነት በማቅረብ ነው፡፡ «ከ1997ቱ ምርጫ በኋላ ሁሉም የተቃዋሚ ፖለቲካ ፓርቲዎች መሪዎችና አባላት መታሰራቸው፣ የሲቪክ ማኅ

አርሶ አደሮቹ እንደሚናገሩት ቀደም ሲል አንድ ኪሎ እሸት ቡና እስከ  13  ብር ድረስ ሸጠው ነበር፤ አሁን ግን ተመሳሳይ መጠን ያለውን ቡና በአምስት ብር ብቻ ለመሸጥ ተገድደዋል፤ በሲዳማ ዞን ዳሌ ወረዳ የአዋዳ ቀበሌ ገበሬ ማህበር ነዋሪው አርሶ አደር ተፋዬ ወቴ ከቡና ሌላ በማሳቸው እንስትም በቆሎም ያመርታሉ። ይሁንና ሰፋ ያለው መሬት በቡና የተሸፈነ ነው። ከዚህ መሬት በየዓመቱ የሚያገኙት የገንዘብ መጠን እንደ ቡና ገበያ ዋጋው መለያየቱን ይናገራሉ። እርሳቸው እንደሚሉት ፤ቀደም ባሉት ጊዜያት የቡና ምርታማነት ከፍ ያለ ቢሆንም በመሀል ደግሞ መቀነስ ታይቶበታል። ነገር ግን በአካባቢው ያሉ የግብርና ባለሙያዎች የቡናን ችግኝም ሆነ ዛፍ እንዴት መያዝ እንደሚገባ በሰጡት ትምህርት አሁን ላይ ለውጥ ይታያል። ምርቱ ቢኖርም የገበያ ሁኔታው አሳሳቢ ሆኗል። በተለይ በተጠናቀቀውና በተያዘው ዓመት የቡና ዋጋ ከሚጠበቀው በታች ዝቅ ማለቱን የሚያመለክቱት አርሶ አደር ተስፋዬ ዘንድሮ አንድ ኪሎ እሸት ቡና በአምስት ብር ለመሸጥ መገደዳቸው የልፋታቸውን ዋጋ እንደሚያሳጣቸው ይገልፃሉ። ዋጋው ከፍና ዝቅ የማለቱ ጉዳይም እንዳሳሰባቸው ነው የሚጠቅሱት። « እኛ የምንፈልገው የተጋነነ ትርፍ አይደለም። ከሁለት ዓመት በፊት የነበረው የቡና መሸጫ ዋጋ ከአምናና ከዘንድሮው ይሻል ነበር። ቢያንስ አንዱን ኪሎ እሸት ቡና እስከ  13  ብር ድረስ ሸጠናል። ነገር ግን ትርፍ አጋብሰናል ማለት ሳይሆን ለድካማችን የተሻለ ዋጋ ነበር የሚያስብል ነው። ስለዚህም የክልሉና የዞኑ ቡና ግብይት በዚህ ጉዳይ ላይ ተነጋግረው የልፋታችንን ዋጋ የምናገኝበትን መፍትሄ ቢያመቻቹ መልካም ነው »  ይላሉ አርሶ አደር ተስፋዬ። በአሁኑ ወቅት አንድ ኩንታል ጤፍ በአካባቢው በ 1 ሺ 300 

 ... ይህ በሲዳማ ቡና አምራቾች ላይ የተከሰተው ችግር የቡና ዋጋ በዓለም ገበያ ዋጋ የሚወሰን ከመሆኑ አኳያ የሌሎች ሀገሮች ቡና አምራች አርሶ አደሮችም ችግር ነው። ችግሩ ከቡና ጋር የጠበቀ ግንኙነት ላለውና ቡና ምግቡ፣ ልብሱ፣ መዝናኛው በአጠቃላይ የኑሮው ዋልታና ማገር ለሆነው የኢትዮጵያ ቡና አምራች ምን ያህል አሳሳቢ ሊሆን እንደሚችል በእርግጠኝነት መናገር ይቻላል። የቡና ዋጋ እየቀነሰ መምጣት በአስቸኳይ የሚፈታ ካልሆነ የቡና አምራቾች የልፋታቸውን ዋጋ ወደ ሚያስገኙላቸው ዘርፎች ፊታቸውን እንዲያዞሩ የሚያስገድድ ሁኔታ እንዲፈጠር ያደርጋል፤ የግብይት ህብረት ሥራ ማህበራትም ይህንኑ ስጋት እያረጋገጡ ናቸው። ሀገሪቱም ከቡና በከፍተኛ ደረጃ የምታገኘውን የውጭ ምንዛሪ እንዲቀንስ የሚያደርግም ይሆናል። ችግሩ በቡና ልማቱና ግብይቱ ሰንሰለት የሚሳተፈውን በብዙ ሚሊዮን የሚቆጠር ህዝብ ኑሮ እንዲናጋ ያደርጋል። ኢትዮጵያ ለቡና ልማት በሰጠችው ትኩረት በቡና ተክል የተሸፈነው መሬትም ሆነ ምርት በከፍተኛ ሁኔታ እያደገ መጥቷል። ቡና ከሚመረትባቸው ክልሎች በተጨማሪ በአማራና በትግራይ ክልሎች ጭምር ቡናን በማምረት ከዘርፉ የሚገኘውን ገቢ ለማሳደግ በሀገር ደረጃ ከፍተኛ ርብርብ እየተደረገ ነው። ለቡና አምራቾች ወሳኝ ግብዓቶችን በማቅረብ ጭምር ድጋፍ እየተደረገ ነው። አርሶ አደሩ ምርቱን በአቅራቢያው ለሚገኙ የራሱ የህብረት ሥራ ማህበራት እንዲያቀርብ የሚያስችል ሁኔታ በመፈጠሩም ምርቱ የደላሎችና ህገወጥ ነጋዴዎች ያለአግባብ መጠቀሚያ ከመሆን እየዳነ ነው። በአሁኑ ወቅት የቡና ግብይት የሚካሄድባቸው በርካታ የግብይት ማዕከላት ተቋቁመው እየሰሩ ናቸው። በተለይ አርሶ አደሩ ምርቱን ለህብረት ሥራ ማህበራት ማቅረብ በመቻሉ የቡና ዋጋ በሚወድቅበት ወቅት ምርቱን የሚያደ

http://www.viewat.org/?i=en&id_pn=23865&sec=pn

በኢትዮጵያ ፕሪሜየርሊግ ሶስተኛ ሳምንት መርሀ ግብር እሁድ ህዳር 15/03/2005 ሁለት ቀሪ ጨዋታዎች የተካሄዱ ሲሆን በደቡብ ደርቢ ሀዋሳ ከነማ ሲዳማ ቡናን እንዲሁም  ደደቢት አርባ ምንጭ ከነማን በተመሳሳይ 1ለ0 አሸንፈዋል፡፡ ደደቢት በብሔራዊ ቡድኑ ጨዋታዎች ምክንያት ከሶስት በላይ ተጨዋቾን በማሰመረጡ ከኢትዮጵያ ቡናና  ከሲዳማ ቡና የነበረውን ሁለት የፕሪሜየር ሊግ ጨዋታ ማራዘሙ ይታወሳል፡፡ የመጀመሪያ የሊጉን ጨዋታ ከብሔራዊ ቡድኑ መልስ ከአርባ ምንጭ ጋር ያደረገው የባለፈው ዓመት ሻምፒዮና ደደቢት ፣በዳዊት ፍቃዱ በተገኘች ብቸኛ ጎል የመጀመሪያ የሊጉን ድል ማስመዝገብ ችሏል፡፡ ደደቢት በአጭር የኳስ ፍሰት ጨዋታውን ለመቆጣጠር ያደረገው ሙከራ ሙሉ ሶስት ነጥብ ይዞ እንዲወጣ አስችሎታል፡፡ በደቡብ ደረቢ በሜዳው ሲዳማ ቡናን ያስተናገደው ሀዋሳ ከነማ በበኩሉ በአንዷለም ንጉሴ ወሳኝ ጎል የመጀመሪያ የሊግ ድሉን አስመዝግቧል፡፡ ሀዋሳ ከነማ የመጀመሪያውን ጨዋታ በሜዳው መብራት ሀይልን ቢያሰተናግድም ሽንፍት ማስተናገዱ ይታወሳል፡፡ሲዳማ ቡና በአንጻሩ ሁለቱንም ጨዋታዎች በመሸነፍ ደካማ አጀማምር አሳይቷል፡፡ ሊጉን መከላከያ በሶስት ጨዋታ 7 ነጥብ ሰብስቦ መምራት ሲችል፣ ሙገር ሲሚንቶ በሁለት ጨዋታ 6 ነጥብ በመያዝ ሁለተኛ እንዲሁም ወላይታ ዲቻ በተመሳሳይ ሁለት ጨዋታ 4 ነጥብ በመያዝ ከ1 እስክ 3 በመምራት ላይ ይገኛሉ፡፡